‘बेहोस पार्ने औषधि’को कति डर, कति भर ?

काठमाडौं । ‘शल्यक्रिया’ भन्नासाथ धेरै मानिसहरु डराउँछन् । डराउनुको कारण मध्ये एक हो, बेहोस पार्ने औषधिको प्रयोग ।

शल्यक्रिया अवधिभर बिरामीलाई स्थिर राख्न र दुःखाई महसुस हुन नदिन बेहोस पार्नुपर्ने हुन्छ । त्यसका लागि एनेस्थेसिया प्रयोग गरिन्छ । तर, बिरामी बेहोस पार्ने मात्र होइन, शल्यक्रियापछि होसमा ल्याउने प्रक्रिया पनि एनेस्थेसिया अन्तरगत नै पर्छ । त्यसैले यो कति संवेदनशील छ भनिरहनु परेन ।

एनेस्थेसियाको प्रयोग गर्ने विज्ञ डाक्टरलाई ‘एनेस्थेसियोलोजिस्ट’ भनिन्छ । आम मानिसहरुले उनीहरुलाई ‘बेहोस पार्ने डाक्टर’ भनेर चिन्छन् ।

त्रिवि शिक्षण अस्पतालका उपप्राध्यापक तथा एनेस्थेसियोलोजिस्ट डा. नविन्द्रराज विष्ट भन्छन्, ‘कुनै पनि शल्यक्रिया गर्दा विरामीलाई बेहोस पार्नेदेखि सामान्य अवस्थामा फर्काउने काम एनेस्थेसियोलोजिस्टले गरेको हुन्छ । तर, यो कुरा अपरेसन थिएटरभित्र विरामीलाई थाहा हुँदैन । उनीहरुले ‘बेहोस बनाउने’ डाक्टरका रुपमा मात्र बुझ्छन् ।’

विगत पाँच वर्षको अवधीमा आठ हजारभन्दा बढी विरामीलाई बेहोस बनाइसकेका डा. विष्टको भनाइमा एनेस्थेसियोलोजिस्ट भनेको अपरेसन थिएटरको ‘नेता’ नै हो ।

एनेस्थेसिया र एनेस्थेसियोलोजिस्टबारे जनमानसमा न्यून जानकारी रहेको सन्दर्भमा हामीले डा. विष्टसँग यो कुराकानी गरेका छौं ।

के हो एनेस्थेसिया ?

दुखाईबिना बिरामीको शल्यक्रिया गर्ने प्रक्रियालाई एनेस्थेसिया भनिन्छ । यसभित्र शल्यक्रिया सम्पन्न भएको २४ घण्टा भित्रमा आइपर्ने जटिलतालाई न्युन गर्ने बाहेक एमआरआई, इन्डोस्कोपी, कोलोनोस्कोपी, नशा पत्ता लगाउने, नशा खोल्ने, छोटो समयका लागि औषधि दिने लगायत काम पर्छन् ।

त्यसबाहेक, क्यान्सरका विरामीलाई दुखाई हटाउनुका साथै एक्युट पेन तथा क्रोनिक पेन म्यानेजमेन्ट गर्ने, आपतकालीन स्थितिमा मुटुमा थिचेर बनाउने (सीपीआर) काम पनि एनेस्थेसिया अन्तर्गत पर्दछन् ।

एनेस्थेसिया जम्मा दुई प्रकारको हुन्छ । पूरै शरीर बेहोस पारेर गरिने (जनरल एनेस्थेसिया) र शरीरको आधा भाग बेहोस पारेर गरिने (रिजनल एनेस्थेसिया) ।

जनरल एनेस्थेसिया

पूरै बेहोस पारेर दिइने एनेस्थेसियालाई चिकित्सकीय भाषामा जनरल एनेस्थेसिया भनिन्छ । यसरी बेहोस बनाउँदा विरामीलाई शल्यक्रिया गरिएको पत्तै हुँदैन । यसमा विरामीलाईं नशाबाट औषधि दिने वा मुखमा बेहोस बनाउने ग्यास दिने गरिन्छ ।

रिजनल एनेस्थेसिया

यसमा शरीरको जुन भागमा शल्यक्रिया गर्ने हो, त्यसलाई मात्र लठ्याइन्छ । यसका लागि मेरुदण्डबाट ‘व्युपिभाकइन’ नामको औषधि पठाइन्छ । यसले मेरुदण्ड भन्दा मुनीको भागलाई लठ्याउने गर्छ । यस्तो औषधि विशेष गरी पेटभन्दा मुनीको भागको शल्यक्रियामा उपयोग गरिन्छ ।

त्यस्तै, मेरुदण्डको बाहिरी भागमा इन्जेक्सनद्वारा औषधि पठाएर पनि शल्यक्रिया गर्न सकिन्छ । शल्यक्रिया गर्ने अंगको नशालाई मात्र ब्लक गरेर पनि शल्यक्रिया गर्न सकिन्छ, यसलाई ‘नर्भ ब्लक’ भनिन्छ ।

अनलाइन खबरबाट ।