बुबा, दाजुभाइ र पतिकै हातबाट यसरी मारिन्छन् इराकका महिला

सुलेमानियाह, इराक । एक महिलालाई आफ्नो पतिले जिउँदै जलाएका छन् । अरूलाई बुबा वा किशोर भाइले गोली हानेर मारेका छन् – उत्तरी इराकको कुर्द क्षेत्रमा महिलाविरुद्धको रक्तपातपूर्ण हिंसा बढेको छ । ‘युद्धग्रस्त इराकमा नारी हत्या, लिंगद्वारा उत्प्रेरित हत्यामा तीव्र वृद्धि भएको छ । विगत दुई महिनामा, अघिल्लो वर्षको तुलनामा महिला हत्यामा वृद्धि भएको छ’, कुर्दिश जनरल डाइरेक्टोरेट फर कम्बेटिङ वाइलेन्स अगेन्स्ट महिला अधिकारकर्मी हिवा करिम ज्वामिरले भने ।

सन् २०२२ को पहिलो दुई महिनामा स्वायत्त इराकी कुर्दिस्तानमा ११ जना महिलाको हत्या भएको थियो, जसमध्ये अधिकांशलाई गोली हानी मारिएको थियो, सुलेमानियाहमा आधारित अधिकारीले भने । सन् २०२१ मा ४५ महिलाको हत्या भएको थियो । अघिल्लो वर्षको तुलनामा यो २५ भन्दा बढी भएको ज्वामिरले भने । गत शुक्रबार बिहान सोरान गाउँमा एक १५ वर्षीय किशोरीलाई उनका बुबाले चलाएको ६ वटा गोली लागेर मृत्यु भएको थियो । उक्त व्यक्तिले पुलिसलाई आफ्नी छोरी दुई जना केटाहरूसँग राति अबेर गएको बताएका थिए । घरेलु हिंसा इकाईका अनुसार तथाकथित ‘अनर किलिङ्ग’ पनि रेकर्ड गरिएको छ ।

इराकभरि, २०२० र २०२१ को बीचमा लिङ्गमा आधारित हिंसा १२५ प्रतिशतले बढेर २२ हजार भन्दा बढी घटना भएको थियो । संयुक्त राष्टसंघको बाल एजेन्सी युनिसेफले पनि ‘डिप्रेसन र आत्महत्यामा चिन्ताजनक बृद्धि भएको’ औंल्याएको छ । गत डिसेम्बरमा बग्दादमा एक १६ वर्षीया युवतीलाई उनीसँग विवाह गर्न चाहने वयस्कले एसिड प्रहार गरेको थियो । तर पछि ती पुरुषले एसिड प्रहारलाई अस्वीकार गरेका थिए । वर्षौंदेखि, कार्यकर्ताहरूले इराकमा महिलाविरुद्ध हिंसा र जबरजस्ती विवाहको निन्दा गर्दै आएका छन् । महिलाविरुद्ध हिंसा र जबरजस्ती विवाह रूढीवादी र पितृसत्तात्मक समाजमा आधारित रहेको छ ।
महिलाविरुद्ध हिंसाका घटनाहरू बढ्दै गएको लामो समयदेखि कुर्दिस्तानका कार्यकर्ता र स्थानीय समूह जन विकास संगठनका निर्देशक बहर मुन्जिर भने । ‘हत्या हुने अधिकांश महिला परिवारका सदस्यको सिकार हुने गरेका छन् ।’

‘अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मार्च ८ को केही दिनअघि, कुर्दिस्तानको राजधानी अर्बिलमा २० वर्षीया महिलाको शव सडकको छेउमा फेला परेको थियो । पीडित मारिया सामी सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो नारीवादी भाषणका कारण चर्चामा थिइन् ।
अर्को दिन, मार्च ९ मा, किर्कुक प्रहरीले मारियाका १८ वर्षीय भाइलाई हत्याराका रुपमा पक्राउ गरेको घोषणा गर्‍यो ।

हत्यारा भाग्दै गर्दा कुर्दिश टेलिभिजन च्यानलसँग फोनमा कुरा गरेर आफ्नी बहिनीले परिवारको आज्ञा पालन गर्न असफल भएको आरोप लगाएर हत्यालाई जायज ठहराउने प्रयास गरेका थिए । इराकमा रहेको संयुक्त राष्ट्रसंघीय नियोग र अर्बिलस्थित पश्चिमी देशका वाणिज्य दूतावासले उक्त हत्याको निन्दा गरेका थिए । केही आवाजहरूले अल्पसंख्यकहरूको अधिकारको रक्षा गरेता पनि पीडितको विरुद्धमा समाचारले अनलाइन घृणाको धार पैदा गर्‍यो ।

श्रीमान एक साँझ नशाको अवस्थामा घर आएर श्रीमतीको शरीरमा पेट्रोल हालेर आगो लगाए । पीडित शिनयारका बुबा हुनर रफिकले एएफपीलाई भने । बाबुले हत्या गरेको जानकारी दिएपछि प्रहरीले श्रीमानलाई पक्राउ गरेको थियो । मर्नुअघि, शिनयारले हामीलाई तथ्यहरू भने,’ शोकमा परेका बुबाले भने । ‘हामीले यसलाई रेकर्ड गर्‍यौं, र हामीले अनुसन्धानकर्ताका लागि भिडियो बुझायौं ।’ उनले भने

कुर्दिस्तानका प्रधानमन्त्री मसरौर बरजानीले यस भयानक केसको भत्र्सना गरे, उनी महिलाविरुद्ध हुने हिंसात्मक आक्रमणबाट ‘गहिरो चिन्तित’ थिए । उनले एक विज्ञप्तिमा भने, ‘सरकारले अपराधीहरूलाई कडा सजाय दिनु पर्ने बताएका थिए । ‘म हरेक महिला, केटी र बालबालिकालाई दुर्व्यवहारबाट जोगाउन कटिबद्ध छु’ यो प्रकोप अन्त्य हुनुपर्छ ।’

फेब्रअरीको सुरुमा, दोहुक प्रहरीले उनीहरूले डोस्की आजाद नामकी २३ वर्षीया तेस्रोलिङ्गी महिलाको शव फेला पारेको बताएको थियो । ती तेस्रोलिङ्गी महिलालाई परिवारका सदस्यहरूले बहिष्कार गरेका थिए । संदिग्ध हत्यारा पत्ता लगाउन एक गिरफ्तारी वारेन्ट जारी गरिएको थियो । पीडितको भाइ, जो हालैका वर्षहरूमा युरोपमा बस्दै आएका थिए । उनले आफ्नो अपराध र शव कहाँ छ भन्ने जानकारी गराउन परिवारलाई फोन गरेको प्रहरीले जनाएको छ ।

इराकमा रहेको संयुक्त राष्ट्रसंघीय नियोग र अर्बिलस्थित पश्चिमी देशका वाणिज्य दूतावासले उक्त हत्याको निन्दा गरेका थिए । केही आवाजहरूले अल्पसंख्यकहरूको अधिकारको रक्षा गरेता पनि पीडितको विरुद्धमा समाचारले अनलाइन घृणाको धार पैदा गर्‍यो । जुन २०११ मा, कुर्दिस्तानले घरेलु हिंसा र महिलाको यौनाङ्ग विच्छेदलाई अपराध मान्ने कानून पारित गर्‍यो ।
‘सम्मान’ अपराधको लागि जेलमा जीवनलाई धम्की दिने कानूनलाई गैर(सरकारी समूहहरूले एक प्रमुख कदमको रूपमा स्वागत गरेका थिए । तर दण्डहीनताको वातावरण र बोल्ने सामान्य डरले कानूनको कार्यान्वयनमा बाधा पुगेको छ ।
‘जब एउटी महिलाको हत्या हुन्छ, सुरक्षा सेवाको कार्यविधि पुरुष हुँदाको जस्तो हुँदैन, परीक्षण पनि समान हुँदैन’, कार्यकर्ता मुन्जिरले भने । कतिपय मुद्दा अदालतसम्म पुग्दैनन् । तिनीहरू पुरुषको परिवार र उसको पत्नी, पीडितको बीचमा आदिवासी समाधानको अधीनमा छन् ।’ शवान मोहम्मद (अनुवादः मोहिनी मिश्र) एएफपी