११६ वर्ष पुरानो अनौठो घडी, जसले वर्षमा केवल एक दिन सही समय बताउँछ

हामीले सही समय थाहा पाउनका लागि घडी प्रयोग गर्छौं। यद्यपि अहिले डिजिटल ग्याजेटको समयमा हातमा घडी लगाउनेहरुको संख्या घटिरहेको छ । तथापि संसारमा समयको प्रवाह चलुन्जेलसम्म घडीको अस्तित्व सदैव रहिरहन्छ ।

प्रविधिको विकाससँगै अत्याधुनिक घडीहरुसमेत बनेका छन् जो हजारौँ वर्षसम्म एक सेकेण्ड पनि छिटो वा ढिलो हुँदैनन् । तर यो दुनियामा एउटा यस्तो घडी पनि छ, जसले एक वर्षमा केवल एक पटक मात्र सही समय दिन्छ ।

स्कटल्याण्डको राजधानी एडिनबरामा त्यो विचित्र घडी रहेको छ । एडिनबरास्थित बालमोरल होटलको घण्टाघरमा रहेको सो घडी सधैं ३ मिनेट छिटो चल्दछ । ५८ मिटर उचाइको घण्टाघरमा रहेको उक्त घडी निकै चर्चित छ । ग्रिनविच मिनटाइमभन्दा ३ मिनेट चलाख छ । यो चर्चित घडीलाई खास समयभन्दा ३ मिनेट छिटो बनाउनुको पनि खास कारण छ ।

सन् १९०२ मा बालमोरल होटल खुलेको थियो एडिनबरामा । त्यस समय सो होटलको नाम नर्थ ब्रिटिस स्टेसन होटल थियो । वेवर्ले रेल स्टेसनको नजिक रहेको उक्त होटलमा नर्थ ब्रिटिस रेलवे कम्पनीले नै उक्त घडी स्थापित गरेको थियो ता कि रेलयात्रीहरुलाई सार्वजनिक तबरमै समयको जानकारी होस् र रेल नछुटोस् ।

होटल तथा रेलवे कम्पनीका प्रबन्धकहरुले यदि यात्रुहरुसँग ३ मिनेट समय बाँकी रह्यो भने उनीहरुले सजिलैसँग टिकट खरीद गर्न सक्दछन् र गाडीबाट आफ्ना सामान उतारेर रेलमा राख्न सक्दछन् भनेर उक्त घडीको समय यथार्थभन्दा ३ मिनेट छिटो बनाइदिए ।त्यसपछि उक्त घडीको समय सदैव ३ मिनेट चलाख हुँदै आएको छ ।

होटलमा आउने आगन्तुकहरुलाई घडीका बारेमा बताउने गाइड इयान डेभिडसनका अनुसार यो अनौठो घडी भएको ठाउँ एडिनबरा सहरको सबैभन्दा चर्चित तथा मानिसहरुका लागि उत्सुकताले भरिएको ठाउँ हो । उक्त घडी भएको ठाउँबाट हेर्दा सहर तथा सहरका सडक र गल्लीहरु कस्ता देखिएलान् भन्ने कौतुहलता धेरैमा हुन्छ ।

उनका अनुसार १ सय १६ वर्ष उमेरको उक्त घडीमा अहिलेसम्म केवल एकमात्र परिवर्तन भएको छ । पहिले दम दिएर चलाइने यो घडी अहिले बिजुलीबाट चल्दछ । यो घडी वर्षका अरु दिन ३ मिनेट छिटो चलेपनि जनवरी १ का दिन भने ठ्याक्कै सही समय देखाउँदछ ।

जनवरी १ अर्थात् अंग्रेजी नयाँ वर्षको पूर्वसन्ध्यामा त्यहाँ एक इन्जिनियरलाई खटाइन्छ जसले घडीको समय ३ मिनेट ढिलो गरेर मिलाउँदछन् ता कि नयाँ वर्षको परेड सही समयमा निस्कियोस् । अर्को दिन पुनः त्यो घडीलाई ३ मिनेट छिटो बनाइन्छ ।

१ सय १६ वर्षको अवधिमा उक्त घडीमा केवल एउटा मात्र परिवर्तन आएको भएपनि त्यसको आसपासमा भने निकै धेरै परिवर्तन भएको छ । दोश्रो विश्वयुद्धको समाप्तिसँगै सन् १९४८ मा बेलायतले रेल्वेको राष्ट्रियकरण गर्यो । वाफबाट चल्ने इन्जिनको युग सकियो । नर्दन ब्रिटिस स्टेसन होटलमाथिको रेल्वेको स्वामित्व पनि समाप्त भयो । सन् १९९० मा सो होटलको नयाँ नाम राखियो ‘द बालमोरल होटल’ । उक्त होटलका नयाँ मालिकले लाखौँ पाउण्ड खर्चिएर होटलको रेनोभेसन गरे । तर घडीलाई भने चलाएनन् । अर्थात् घडीको समय सुधारेनन् र ३ मिनेट छिटो चल्न दिइराखे ।

स्मिथ अफ डर्बी नामक घडी बनाउने परिवारले यस घडीको हेरविचार गर्दछ । सो परिवारको पाँचौँ पुस्तासँग नै बालमोरल होटलको उक्त चर्चित घडीको रेखदेख गर्ने जिम्मा आजपर्यन्त रहेको छ । उक्त परिवारसँग लण्डनको सेन्ट पल गिर्जाघरको चर्चित घडी तथा ओमानको मस्कटस्थित मजलिस ओमानमा रहेको घडी समेतको रेखदेख गर्ने जिम्मेवारी रहेको छ । साथै सो परिवारले चीनको ग्वान्झाउस्थित १२.८ मिटर चौडा पेन्डुलम घडीको रेखदेख पनि गर्दै आएको छ ।

स्मिथ अफ डर्बी कम्पनीका टोनी चाल्र्सवर्थका अनुसार उनीहरु विश्वका ५ हजारभन्दा धेरै घडीहरुको रेखदेख गर्ने गर्दछन् । त्यसमध्ये बालमोरल होटलको उक्त घडीको हेरचाह उनीहरुका लागि सबैभन्दा विशेष छ भन्दा फरक नपर्ला ।

दुनियाका अरु सबै घडी रेखदेख गर्नुको अर्थ ती घडीले सदैव सही समय देखाउन् भनेर हो । तर बालमोरल होटलको उक्त घडीबाट ३ सय ६४ दिन गलत समय र केवल १ दिनमात्र सही समय देखाउने जिम्मा उनीहरुको हो । घडीको समय बिगार्ने पेसा सायद दुनियामै अन्त कतै छैन होला ।

एजेन्सीको सहयोगमा